- ادراک دانش آموزان[1]
آموزش وپرورش از اساسی‌ترین ارکان توسعه‌ی[2]
هر کشور است و برنامه‌ریزی در مسائل مربوط به‌نظام آموزشی، بدون تـوجه بـه
نگرش و دیدگاه فراگیران نسبت به درس و مدرسه چندان
مفیدومؤثر‌نخواهد‌بود. آموزش‌وپرورش شامل کتاب، معلم، دانش‌آموزان و...است
هر یک از این اجزا در درون سیستم و نظام آموزشی جایگاه و نقش خاصی
دارند و سیستم را دررسیدن به هدف‌های اصلی یاری می‌رسانند. یکی از
اجـزای مـهم واصلی این سیستم، نگرش‌ها، ادراک و علایق دانش‌آموز است، که
نقش قابل‌توجهی در تعلیم همه‌ی آموزندگان دارد. برنامه‌ریزان درسی باید
توجه مخصوص به نیازهای ویژه‌ی یادگیرندگان و تغییر این نیازها که موجب
پرورش و پیشرفت آن‌هاست، مبذول دارند(ماهی دشتی و محمد ،1384).
آلپورت،
ادراک را یک حالت روانی –عصبی – آمادگی می‌داند که از طریق تجربه
سازمان‌یافته یا تأثیری هدایتی و پویا بر پاسخ‌های فرد، در برابر پدیده‌ها و
موقعیت‌ها ظهور می‌کند (کریمی،1379). شریفی (1368) ادراک از رفتار معلم را
برداشت‌های ذهنی دانش‌آموز از رفتار معلم می‌داند.
موسوی
(1385) چون موضوع ادراک بر رفتار سازمانی تأثیر بسیار زیادی دارد، بررسی
ایـن امـر بـه‌ویژه کاربردهای آن حائز اهمیت است. اغلب گفته می‌شود که
«هرکس دنیا را با دیدگاه متفاوتی می‌بیند.» این عقیده کم و بیش حقیقت
دارد، زیرا هـرکسی در منظری ایستاده و واقعیت‌های پویا و مسائل زندگی را
از آن دیدگاه می‌نگرد و این تفاوت و اختلاف دیدگاه‌های افراد برخاسته
ازنظر آنان اسـت. هنگامی‌که اشخاص در معرض اطلاعات، وضعیت‌ها یا رخدادهای
واحدی قرار می‌گیرند، اغلب واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند و هر کس
مایل است که نظر خویش را درست بداند؛ بنابراین شناخت امکان‌پذیر نیست،
چنین تفاوت‌های دیدگاهی، این نکته را نشان می‌دهد که برخلاف آن‌که شعور
متعارف حکم می‌کند، آدمی دنیای اطراف خود را بی‌پیرایه و مستقیم درک
نمی‌کند یا به دیگر سخن آدمی است که فعالانه تصویر یا جلوه‌ای از دنیای
پیرامون خود را از طریق فرآیند پیچیده و پویای ذهنی ساخته و بر اساس آن
به تـدوین بـرنامه زندگی خود اقدام کرده و ایفای نقش می‌کند ادراک هر
موجودی به‌اندازه ظرفیت وجودی اوست و این ادراکات نه‌تنها بر رفتار شخص
بلکه بر رفتار دیگران نیز مؤثر است.
در
سال‌های اخیر شواهد تحقیقاتی نشان دادند که دانش آموزان روی اعمال و افکار
معلمان اثر میگذارند و افکار و رفتارهای معلمان تحت تأثیر نحوه واکنش دانش
آموزان به فعالیت‌های کلاسی قرار می‌گیرد. این مسئله تأکید بند‌ورا[3] روی تعاملات متقابل شناخت، رفتار و اعمال محیطی را به یاد می‌آورد (زارع،1390).
2-2-1 ادراک و اهمیت آن
ادراک
مفهومی است کـه درنـتیجه دریافت اطلاعات حسی حاصل می‌شود. انسان تحت تأثیر
محرک‌های حسی و با توجه به برداشت، پنداشت و یا استنباط خود دست به عملی
می‌زند که برطرف‌کننده یکی از نیازهای اوست ولی این عمل همیشه مبتنی
بر واقـعیات نـبوده و درنتیجه نیاز او برطرف نخواهد شد. دو عنصر اساسی در
این تعریف وجود دارد، اولاً، ادراک دستگاهی است مشتمل‌‌بـر‌گزینش وتفکیک،
بعضی اطلاعات پردازش می‌شود و بعضی نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال، درباره
اوقـاتی بیندیشید کـه تیک و تاک ساعت پیش از خواب مزاحمتان است. صدای
ساعت معمولاً موردتوجه است. هرچند که خودصدا تداوم دارد. این جدا کردن
بـه ما یاری می‌دهد تا از توجه به اطلاعات نامربوط و آزاردهنده پرهیز
کنیم. عنصر دوم، سازمان‌دهی است. اطلاعاتی که پردازش می‌شود به صورتی مرتب
طبقه‌بندی می‌گردد تا بتوانیم به اطلاعات حاصل از محرک‌ها معنایی
بدهیم. هر محرک نشانه‌های مـعینی از مـاهیت خود بـه دست می‌دهد
(موسوی،1385)
مورهدوگریفتن[4]
(2012) ادراک فرد از پدیده‌ای ممکن است با مـاهیت واقـعی آن متفاوت
باشد: آنچه شنیده می‌شود الزاماً همان چیزی نیست که گفته‌شده است. ادراک
در حقیقت عبارت است از استنباط و تـعبیر شـخص از مـحیط و نه ثبت دقیق
آنچه در دنیای خارج موجودیت دارد. همچنین پدیده واحدی ممکن است به‌وسیله
افراد مـختلف بـه صور گوناگونی فهمیده و درک شود. فهم و درک واحـدی مـمکن
است به طرق مختلف ایجاد شود، ادراک با نیازهای شخص ارتباط نزدیک دارد و
به‌طوری کلی امری است منحصربه‌فرد کـه نمایانگر تمام یا قسمتی از موقعیت
آن‌گونه که فرد آن را می‌بیند، هست دانش آموزان معلمانی را ترجیح
می‌دهندکه گرم
ودوستانه
باشد، مهم‌تر از آن روابط مثبت معلم و دانش‌آموز است که در آن معلمان از
مهارت‌های خاص استفاده می‌کنند، با واکنش‌های مثبت دانش آموزان به مدرسه و
دستیابی‌های درسی بیشتر در ارتباط است (کیلن، 1998).
گازدا[5]
(1973) به‌منظور فراهم ساختن بستر مناسب برای پرورش خود پنداره‌ی دانش
آموزان و شکل‌گیری احساس مهم بودن و ارزشمندی[6] در دانش آموزان، معلمان
باید به نکاتی توجه داشـته باشـند؛ مهارت‌های برقراری ارتباط جهت اثربخشی
معلم و ادراک صحیح دانش‌آموز از وی اهمیت زیادی دارد. دراین‌باره گازدا
الگویی را مطرح می‌کند که عبارت است از:1- کاوش خود[7]: معلم ضمن برقراری
ارتباط مثبت بادانش آموز وی را به کاوش در خود تـشویق می‌کند که در این
میان سه مهارت ارتباطی همدلی، احترام و محبت اهمیت دارد.
2 -خود
فهمی: با افزایش اعتماد دانش آموزان به معلم، آنها در فضای اعتماد آمیز
کـلاس درس درباره‌ی یکدیگر چیزهای بیشتری یاد می‌گیرند.
انصاری
(1375) جو روانی- اجتماعی[8] کلاس: شامل دو متغیر کلی ادراک (برداشتی که
افراد از واقعیت‌های موجود در کلاس دارند) و انتظار (تمایلات و خواسته‌هایی
که افراد از جو روانی – اجتماعی کلاس دارند) است. جوی برای یادگیری مطلوب
است که تفاوت ادراک و انتظار زیاد نباشد یا این دو مساوی باشند. در صورت
تفاوت، باید در پی اصلاح یا تغییر جو کلاس بود. پس دارند.
میشو
وهمکاران (1996) 1-انتظار شاگردان به ادراک از جو روانی و اجتماعی کلاس
بیشتر است 2- بیشترین تفاوت ادراک و انتظار شاگردان در مؤلفه‌های مشارکت
برخورداری از پشتیبانی معلم و نظم و سازمان‌دهی مطالب است 3- کمترین تفاوت
ادراک و انتظار دانش آموزان در مؤلفه‌های اهمیت دادن به کار و تکلیف،
دل‌بستگی متقابل بین دانش آموزان است که رضایت آنان را در امور مذکور نشان
می‌دهد 4- انتظار معلمان بالاتر از ادراک است 5-ادراک و انتظار معلمان
بالاتر از ادراک و انتظار شاگردان است 6- تفاوت ادراک و انتظار معلمان نسبت
به شاگردان کمتر است 7-بیشترین تفاوت ادراک و انتظار معلمان در مورد
مؤلفه‌های مشارکت دل‌بستگی متقابل بین دانش آموزان است.
فتاحی
(1393) نگرش دانش آموزان نسبت به موضوعات مختلف درسی حاصل موفقیت‌ها یا
شکست‌های آنان درگذشته است و در علاقه‌مندی یا بی‌علاقگی آنان به
آموزش‌هایی که در مدرسه به آنان داده می‌شود تأثیر بسزایی دارد در حقیقت
نگرش دانش آموزان به یک موضوع درسی بخشی از جریان پیشرفت تحصیلی را تشکیل
می‌دهد.
نگرش یا
ادراک، عمیق‌ترین لایه‌ی رفتار هر فرد را تشکیل مـی‌دهد و از ایـن نـظر،
تأثیر پایداری در شکل‌دهی به رفتار، مواضع و جهت‌گیری‌های اشخاص نسبت به
پدیده‌ها و محیط پیرامون خود دارد. با وجوداین که تعاریف مـتفاوت و
گوناگونی از نگرش به‌عمل‌آمده یکی ازتعاریف به این صورت می باشد،حالت عاطفی
مثبت یا مـنفی نسبت به یک موضوع(گنجی، 1380).
ترکیب شـناخت‌ها و احـساس‌ها و آمادگی برای عمل به یک‌چیز معین را، نگرش به آن چیز می‌گویند (کریمی،1379). سانجر وگانگورن[9] (2009) در مطالعه‌ای نشان دادند که ادراک از محیط کلاس با مؤلفه‌های شناختی انگیزشی خودگردانی یادگیری رابطه‌ی مثبتی دارد.
وقتی
دانش آموزان ادراک مثبتی از کلاس درس و محیط کلاس خود داشته باشند، عملکرد
بهتر و نگرش‌های مثبت‌تری به آموخته‌های خود خواهند داشت (راسر[10]، به نقل
از درمن وهمکاران،2006) با توجه به اینکه تعامل میان دانش آموزان و آموزش
در محیط مدرسه و کلاس رخ می‌دهد، محیط در افزایش و یا کاهش سطح یادگیری
بسیار مؤثراست و آنچه مطلوب یا نامطلوب بودن جو کلاس را مشخص می‌کند ادراک
وبرداشتی است که دانش‌آموز از آن محیط دارد.
به زعم
نصری (1389) مقصود ما از ادراک این است که شخص به نحو عمیقی روابط خودش
را نسبت بـه اشخاصی کـه در اطـرافش هستند و نسبت به مقررات محیطش بفهمد و
درک کند، با صراحت مقام خود را در جامعه که در آن زندگی و کار می‌کند
تشخیص دهـد و به‌خوبی و وضوح به نقایص و مزایای اخلاقی خود پی ببرد.
به
نظرعصاره (1389) ادراک درنتیجه و بر اساس فعالیت با تشخیص در جامعه به وجود
می‌آید. انسان در شناختن باقی مـردم، در ضـمن تشخیص روابط آنها نسبت به
خود با ادراک خویشتن شکل می دهد چنان چه دانش‌آموزی در مورد یک درس یا
معلم تجربه‌ی مثبت یا منفی داشته باشد، با درس مشابه و جدید برمبنای
نگرش و تلقی گذشته بـرخورد خواهد کرد. اگر تجربه‌ی گذشته‌ی دانش‌آموز
موفقیت‌آمیز باشد، نگرش مثبت نسبت به درس تقویت خواهد شد؛ و برعکس، اگر
تجربه‌ی قبلی توأم با شکست باشد، با درس جدید نیز با نگرش منفی برخورد
خواهد کرد.
2-2- 2 - ادراک مثبت از معلمان وارتباط کلامی تعاملی
به زعم
گورهام ،ارتباط غیرکلامی تنها نشانگر جزئیات سبک تدریس کارآمد است. ارتباط
کلامی، وجه دیگری را نشان می‌دهد. دو نوع ارتباط کلامی شامل تمرکز روی
افزایش تعامل بین معلمان و دانش آموزان به‌نحوی‌که فراگیرانی فعال شوند
هست. نخستین نوع، مکالمه درون کلاسی است که شامل رفتارهایی نظیر تشویق و
ترغیب دانشجویان به صحبت کردن، نظرخواهی و ارائه مثال‌های شخصی
است،ثابت‌شده این نوع رفتارها رابطه مثبتی با یادگیری عاطفی و انگیزش
دانشجویان دارند(گورهام، 1988؛ کریستوفل،1990).
ساندرز و وایزمن[11]
(1990) در مطالعه‌ای در آمریکا دریافتند که دانش آموزان اروپایی-آمریکایی،
افریقایی-آمریکایی، اسپانیایی و آسیایی، یادگیری عاطفی بیشتری را حین
استفاده معلمانشان از رفتارهای کلامی مربوط به بحث و گفتگو نظیر پرسش در
مورد تکالیف و نظرخواهی از آنان نشان می دهنداین کلاس، کلاسی است که بر روی
میزان ادراک دانش آموزان از دسترس‌پذیری معلم تمرکز دارد.
1-student Perceptions
2-development
1-Bandura
1-Muverhead & Grifitn
[5] -Gazdea
[6] - Feel important and valuable
[7] - Your search
[8] - Space psycho - social
1-Sanjr & Gangvrn
[10] -Rasser
1- Sanders & Wiseman
2-Zoltan & Dooran & khilli
Oliver & Avpligor 3-
